medieval-religion: Scholarly discussions of medieval religion and culture Dear Cecilia, I can suggest a few other contributions: Ashley, Kathleen M., and Pamela Sheingorn, eds.,* Interpreting Cultural Symbols: Saint Anne in Late Medieval Society*. Athens, GA, and London: University of Georgia Press, 1990. Boyce, James John, *The Office of St. Anne in the Carmelite Liturgy*, Carmelus 52 (2005): 165-84. Nixon, Virginia, *Mary's Mother. Saint Anne in Late Medieval Europe.* University Park, PA: Pennsylvania State University Press, 2004. Best, Laura Ingallinella *Editorial Assistant **- **Speculum: A Journal of Medieval Studies <http://www.medievalacademy.org/?page=Speculum>* *PhD Candidate - Scuola Normale Superiore (Pisa)* *Condirettrice di CriticaLetteraria <http://www.criticaletteraria.org> * *e-mail:* [log in to unmask], [log in to unmask] *website: *scuola.academia.edu/LauraIngallinella *tel:* (us) +1 978 5649019, (it) +39 3343445330 2016-12-23 8:03 GMT-05:00 Thomas Izbicki <[log in to unmask]>: > medieval-religion: Scholarly discussions of medieval religion and culture > > *§* I. Antiquiora Sanctæ Acta, eorumque scriptores. > > *Ex* *Epiphanio & Gregorio Nysseno colligo, primis Ecclesiæ seculis > aliquam historiam de parentibus Deiparæ exstitisse; sed nescio, an ea > incorrupta ad nos pervenerit. Pura certe non est illa, quæ* Proteuangelium > S. Jacobi minoris *perperam inscribitur*, [Acta S. Annæ] *& inter > monumenta sanctorum Patrum orthodoxographa tomo 1 a pag. 71 Græco-Latine > edita est: nam illic historia Deiparæ contaminatur ineptis fabulis, inter > quas absurdissima illa refertur, quod Josephus & Maria ob suspicionem > sacrilegii & stupri a sacerdotibus fuerint coacti ad bibendum > <http://proxy.library.upenn.edu:10484/all/fulltext?ALL=Y&ACTION=byid&warn=N&div=4&id=Z400029716&FILE=../session/1482498076_11325&SOURCE=config.cfg&CURDB=acta#> poculum > maledictionis,* *[Col. 0233B] **quo Moyses explorari jussit innocentiam > feminæ de adulterio accusatæ. Porro scriptor iste in fine Proteuangelii se > Jacobum nominat, & Hierosolymis sese in desertum fugisse asserit, orto > tumultu, quem Herodes excitarat. An huic clausulæ fides adhibenda sit, & > quis fuerit iste Jacobus, aut quo tempore vixerit, non facile dixero. > Aliqui infra laudandi existimant, eum tempore Apostolorum scripsisse*. > > *[2]* *Quidquid sit de illius antiquitate, saltem hoc Jacobi > Proteuangelium vidisse dicendus est auctor commentarii in Hexahemeron,*[auctor > commentarii in Hexahemeron] *quem Leo Allatius anno 1629 sub nomine S. > Eustathii archiepiscopi Antiocheni Græco-Latine vulgavit, quando in jam > citata editione pag. 70 primam istius historiæ partem in compendium > redegit, atque ita mitigavit:* Digna certe est, quæ percurratur historia, > quam Jacobus quidam recenset de beata Virgine hisce verbis enarrans; ait > namque, in tribubus Israel virum fuisse opulentum, nomine Joachim, qui > diebus festis munera > <http://proxy.library.upenn.edu:10484/all/fulltext?ALL=Y&ACTION=byid&warn=N&div=4&id=Z400029716&FILE=../session/1482498076_11325&SOURCE=config.cfg&CURDB=acta#> Deo > duplo majora aliis offerebat, ut sic populo omni sibique divinum numen > placando propitium redderet. *[Col. 0233C] *Jam celeberrimo die festo > appropinquante, omnibusque, ut moris erat, [Deum] munerum magnificentia > donantibus, primus hic, ut primus deferret, accurrit; sed Rubin quidam eum > remoratus est, non licere ipsi primum offerre affirmans, qui in Israel > adhuc sine prole degebat. Hinc mœrore obrutus deserta petit, ibique > tabernaculo exstructo, supplicibus votis Deum orabat, ut & sibi, > quemadmodum Abrahæ, legitimæ prolis concederet fœcunditatem: solum hoc se > dono in Israël carere cognoscebat, & sic in quadraginta dierum jejunio Deum > deprecabatur. > > *[3]* Similiter & ejus uxor, vestitu inculto & horrido tecta, [videtur > excerpsisse] prolem a Deo precibus poscebat. Sed cum magna dies Domini > venisset, veste se pretiosa ornavit: nefas enim erat, illo die luctuoso > habitu vestiri. Circa igitur horam diei nonam sub arbore in viridario suo > sedens his verbis Deum obsecrabat: Deus patrum nostrorum, benedic mihi & > exaudi orationem meam, sicut benedixisti vulvæ Saræ, & dedisti filium illi > Isaac. Hæc cum diceret, in propinquam arborem aspectum referendo aspexit > passerem *[Col. 0233D] *pullis suis incubantem; hinc amare repetito > suspirio ejulansque dixit: Heu Domine, quando nec hisce volucribus fœcundis > assimilor! Et talia dicenti angelus Domini apparens liberorum * > <http://proxy.library.upenn.edu:10484/all/fulltext?action=xref&id=NG060652&file=../session/1482498076_11325#Hit1> prænuntiat > susceptionem. Quibus auditis, gignendum illico Deo offerendum promisit. Hæc > eadem in monte Joachim angelus manifestavit. Quare rediens e monte decem > agnas præbet ad sacrificium, & sacerdotibus duodecim vitulos, & senatoribus > & populo universo centum hircos. His sacrificiis in templo Domini factis, > domum suam revertitur, &, re *[Col. 0233E] *cum uxore habita, suscepit ex > ea filiam, vocatque Mariam, quam jam trimulam in templo Deo consecrarunt. *Hæc > mitigata historiæ synopsis > <http://proxy.library.upenn.edu:10484/all/fulltext?ALL=Y&ACTION=byid&warn=N&div=4&id=Z400029716&FILE=../session/1482498076_11325&SOURCE=config.cfg&CURDB=acta#> ex > Proteuangelio Jacobi excerpta est, ut utrumque librum conferenti patebit*. > > *[4]* [ex Protenan gelio cujusdam Jacobi;] *Leo Allatius in notis ad > memoratum commentarium in Hexahemeron pag. 286 de scriptore > Proteuangelii post > <http://proxy.library.upenn.edu:10484/all/fulltext?ALL=Y&ACTION=byid&warn=N&div=4&id=Z400029716&FILE=../session/1482498076_11325&SOURCE=config.cfg&CURDB=acta#> alia > sic disserit:* Verissimum est, scriptum hoc esse antiquum, & circumcirca > Apostolorum tempora conscriptum. Nec dubium, in hoc, sicut & in multis > aliis accidit, ab hæreticis multa fuisse inserta adstruendæ propriæ > hæreseos causa, veritatisque catholicæ destruendæ ....... Bene itaque actum > cum hoc auctore, cum Eustathius (*varii eruditi hoc opusculum Eustathio > abjudicant*) omissis & detruncatis iis, quæ fucum facere possent, utilia > tantum decerpsit devoto lectori, Virginisque studioso non incommoda. Quin > tanti patris auctoritas pondus illi & auctoritatem addit, præcipue cum > nihil sit ex iis, quæ hic referuntur, quod vel Ecclesiæ vel ejus > auctoritati contrarium sit, imo testimoniis dictisque aliorum patrum & > historicorum omnia sint consentanea: eoque libentius in hanc ducor > sententiam, *[Col. 0233F] *cum videam non laudari a nostro Eustathio, > tamquam opus Jacobi apostoli, sed alterius cujusdam, quod clarissime > significatur additione illa τις; Ἰάκωβός τις *Jacobus* QUIDAM. Quod si > existimasset, esse Apostoli, numquam siluisset. *Epiphanius monachus & > presbyter apud Allatium Græce citatus, qui seculo* X *vel incunte* XI *floruit, > hunc Jacobum dicit fuisse Judæum, & iisdem cum beata Virgine temporibus > vixisse. Imo Allatius putat, hunc esse librum Jacobi, de quo Origenes in > caput 13 Matthæi meminit*. > > *[5]* [sed non debuit S. Gregorius Nyssenus] *Hanc postremam Allatii > opinionem præfero isti assertioni, qua ibidem confidenter affirmat, > Gregorium Nyssenum ex illo Jacobi opusculo multa mutuatum esse, tacito > auctoris nomine. Unde, obsecro, Allatius id colligit? Unde novit, hanc > Jacobi historiam Gregorio Nysseno præluxisse? Siquidem Gregorius in > Græco-Latina editione Parisiensi anni 1615 tomo 2 pag. 778 tantummodo ita > loquitur:* Sed prius auscultemus, quid de ipsa (*nempe beatissima Virgine > Maria*) memoriæ proditum sit. Audivi ergo quamdam historiam apocrypham, > tales de ea prodentem narrationes: > > *[Page 234]* > > *[Col. 0234A] *Virginis pater fuit insignis quidam civis, observantia > legis & vitæ probitate imprimis nobilis, qui sine filiis ad senectutem > pervenerat, cum minus idoneam ad gignendum uxorem haberet. Habebatur autem > matribus a lege quidam honor, quo carebant feminæ, quæ liberos nullos > susceperant. Quapropter & hæc imitata id, quod de matre Samuelis scriptum > est, & sanctum sanctorum accedit, & supplicat Deo, ne legum benedictione > privetur, quæ nihil in legem peccasset. Quod si mater evaserit, se, > quodcumque pepererit, ei dedicaturam. Quamobrem cum voti compos effecta > filiam suscepisset, eam vocavit Mariam, ut ipso etiam nomine testaretur > acceptum munus a Deo. Illam igitur, cum jam grandiuscula esset, nec ubere > matris amplius indigeret, ducens ad templum Deo reddidit, & studiose > promissum exsolvit. *Historiam, quam interpres hic vocat* apocrypham ( *Græce > legitur* ἤκουσα τοίνυνἀποκρύφου τινὸς ἱστρίας) *alii vertunt* arcanam, *& > in editione nostri Frontonis Ducæi tomo 1 col.* 687 historia incerti > auctoris *appellatur. Potest etiam hæc vox interdum historiam* non > canonicam *sive inter* *[Col. 0234B] **canonicos sacræ Scripturæ libros > non relatam significare*. > > *[6]* *Quocumque modo Gregorius eam vocem acceperit, mihi hic non placet* > , [idem Proteuangelium præ oculis habuisse,] *quod Mater Deiparæ dicatur > orasse in sancto sanctorum, cum ex sacris Litteris constet, solum > pontificem illud semel quotannis ingredi consuevisse. Neque Gregorius ita > explicari potest, quasi tantummodo voluerit, eam versus hunc templi locum > accessisse: Græce enim dicitur* ἐντὸς οὗἁγίου τῶν ἁγίων γενομένη ἱκέτις > γίνεται οὗ Θεοῦ: *id est ad litteram* in sancto sanctorum existens, > supplex fit Deo, *sive* in sanctum sanctorum ingreditur, & supplex Deum > orat, *ut interpretatur Petrus Franciscus Zinus apud Combefisium in > Bibliotheca Patrum concionatoria tomo 1 pag. 144, ubi Combefisius ad ea > verba sic notat in margine:* Sunt hæc sumpta ex apocrypho Jacobi > ἀδελφοθέου, excepto, quod ibi Anna in horto orasse legitur, non intra > sanctum sanctorum, quod hic ait Nyssenus, sive lapsus memoria, sive ita > irrepsit errore librarii. *Nicephorus Callistus lib. 1 Hist. eccles. cap. > 7*, *[Col. 0234C] **ubi hanc Gregorii orationem haud dubie præ oculis > habuit, ac etiam phrasim illius imitatus est, probabilius illam Gregorii > expressionem mutavit, ac mitius dicit*, Annam *orationis causa* in templo *versatam > esse. Antiochus vero monachus Palæstinus, qui ineunte seculo* VII *floruit, > homilia 107 asserit, eam* in horto suo *cum lacrymis orasse. At ab hac > digressione in viam redeamus*. > > *[7]* *Quærimus, quo argumento Allatius & Combefisius probent*, [cum ante > ipsum & S. Epiphanium plures ejusmodi historiæ exstiterint,] *Gregorium > Nyssenum sua ex Proteuangelio Jacobi accepisse, quandoquidem antiquitus > plures hujusmodi historiæ exstiterunt, quas potuit vidisse. Certe > Epiphanius, Gregorio Nysseno coævus, aliam ejusdem rei historiam præ > manibus habuisse videtur, quam in Græco-Latina Petavii editione lib. 3 > adversus hæreses, hæresi 59 alias 79 num. 5 citat his verbis:* Quamvis > autem ex Mariæ historia ac traditione illud habeatur, Joacimo ejus patri > divinitus hoc in deserto nuntiatum fuisse: UXOR TUA CONCEPIT; non ita tamen > accipiendum est, quasi hoc citra nuptialem consociationem ac virilem satum > acciderit. Verum, quod futurum erat, missus a Deo significavit angelus, ne > qua dubitatio foret propter illud, quod revera in lucem editum, & a Deo > constitutum, ac justo viro natum *[Col. 0234D] *fuerat. *Si sanctus > Epiphanius Proteuangelium Jacobi secutus fuisset, non indiguisset hac > explicatione, cum in illo clare legatur:*Ἰδοὺ γὰρ Ἄννα ἡ γυνή σου γαστρὶ > λήψεται, *id est:* Ecce Anna uxor tua in utero CONCIPIET; *non autem* > CONCEPIT, *ut Epiphanius in historia Mariæ haberi testatur. Adde, quod > Epiphanius nomina parentum Deiparæ, quæ Nyssenus loco supra citato tacuit, > adversus Antidicomarianistas hæresi 58 alias 78 num. 17 expresserit, dum > ibi diserte affirmat, beatissimam virginem Mariam* ab Anna matre & > Joacimo patre genitam *fuisse. Ex his concludo, plures ante Epiphanium & > Gregorium Nyssenum exstitisse Mariæ historias, cum neuter videatur sua ex > Proteuangelio Jacobi accepisse*. > > *[8]* [ex quibus aliquæ fuerunt antiquitus corruptæ,] *Quod si sermo sit > de Mariæ historiis, fraude hæreticorum corruptis aut confictis, haud dubie > plures istiusmodi ea ætate circumferebantur: nam Epiphanius hæresi 6 alias > 26 num. 12 de Gnosticis hæc narrat:* Infinita porro penes illos sunt > supposititia atque imprudenter conficta monumenta: cujusmodi est, qui de > progenie Mariæ liber inscribitur, in quo horribilia quædam *[Col. 0234E] *ac > detestanda illorum dicta continentur. *Tradit etiam auctor antiquus, qui > sub Hieronymi nomine diu delituit, Acta Deiparæ a Seleuco quodam, Manichæi > discipulo, corrupta fuisse. Forte ex his commentis Faustus Manichæus > negabat, Christum ex stirpe Davidica ortum esse, cui S. Augustinus lib. 23 > contra Faustum cap. 9 ita respondet:* Hoc ostendat, non ex quibuscumque, > sed ecclesiasticis, canonicis, catholicis: aliæ quippe apud nos non habent > ad has res ullum pondus auctoritatis .... Ac per hoc, illud, quod de > generatione Mariæ Faustus posuit, quod patrem habuerit ex tribu Levi > sacerdotem quemdam, nomine Joachim, quia canonicum non est, non me > constringit. Sed etiamsi hoc crederem, ipsum potius Joachim dicerem aliquo > modo ad David sanguinem pertinuisse, & aliquo modo ex tribu Juda in tribum > Levi fuisse adoptatum, vel ipsum vel ejus aliquem progeneratorem, vel certe > in tribu Levi ita natum, ut de stirpe David consanguinitatem *[Col. > 0234F] *aliquam duceret..... Hoc ergo potius, vel tale aliquid crederem, > si illius apocryphæ scripturæ, ubi Joachim pater Mariæ legitur, auctoritate > detinerer. *Vides ergo, ante ætatem Augustini apocryphas hæreticorum > historias exstitisse, quas sanctus doctor merito rejiciendas censuit. Idem > abunde confirmatur ex decreto Gelasii I Papæ, quod apud Labbeum tomo 4 > conciliorum col. 1264 refertur, ubi plura hujusmodi figmenta damnantur*. > > *[9]* [& una S. Hieronymo perperam adscripta,] *At saltem, inquies, > historiam suam ex puriori fonte hausit antiquus auctor ille, qui sub > Hieronymi nomine de nativitate sanctæ Mariæ conscripsit opusculum, cui in > novissima editione Parisiensi tomo 5 operum S. Hieronymi col. 445 > præfigitur prologus, in quo scriptor ille asserit, sese de hac re Hebraïcum > S. Matthæi apostoli & euangelistæ libellum Latine transtulisse. Post alia > autem sic præfatur:* Petitis a me, ut vobis rescribam, quid mihi de > quodam libello videatur, qui de nativitate sanctæ Mariæ a nonnullis > habetur. Et ideo scire vos volo, multa in eo falsa inveniri. Quidam namque > Seleucus, qui passiones apostolorum conscripsit, hunc libellum composuit. > Sed sicut de virtutibus eorum, & miraculis per eos factis vera dixit, de > doctrina vero eorum plura mentitus est, ita & > > *[Page 235]* > > *[Col. 0235A] *hic multa non vera de corde suo confinxit. Proinde, ut in > Hebræo habetur, verbum ex verbo transferre curabo: siquidem sanctum > euangelistam Matthæum eumdem libellum liquet composuisse, & in capite > Euangelii sui Hebraïcis litteris obsignatum composuisse: quod an verum sit, > auctori præfationis & fidei scriptoris committo: ipse enim, ut hæc dubia > esse pronuntio, ita liquido falsa esse non affirmo. *Cum vero auctor jam > spoponderit, sese* verbum ex verbo *translaturum, in fine proœmii > concludit, se non alia dicturum*, quam quæ aut scripta sunt ibi, aut > consequenter scribi potuerunt. *Sunt & alia in hoc prologo, quæ non magis > cohærent, quam ægri somnia, ut facile intelliget, qui hanc præfationem levi > oculo percurrere voluerit*. > > *[10]* *Ceterum Fulbertus Carnotensis episcopus, qui seculo* X *vixit*, [juxta > Fulbertum Carnotensem] *in sermone de ortu almæ virginis Mariæ, quem > Carolus Villierius Parisiis anno 1608 inter opera ejus ex Ms. bibliothecæ > Victorinæ edidit, de hoc pseudo-Hieronymo ejusque lucubratione sic fol. 142 > caute judicat:* Exstat vero quædam non usitata relatio, quæ clarissimi > interpretis Hieronymi prænotatur nomine, referens, beatum *[Col. 0235B] *Matthæum > post editum Euangelium ortum præfatæ Virginis, atque initiamenta puerilia > Jesu Christi ita obscuris manu propria obsignasse litteris Hebraïcis, ut > nullis infidelium illud vellet patere superfluis & mordacibus rictibus, quæ > tunc a prælibato interprete feruntur transportata, quibusdam obnixe > petentibus, ad Latinæ linguæ notitiam. Et quia hæc relatio inter sacræ > Scripturæ canones non habetur inserta, ideo unanimis Ecclesiæ conventus in > recitando aperte nec omnino eligit, nec in non recipiendo rejicit: cum > nonnulla reperiantur dicta vel facta, quæ in præfata serie impossibilia > videantur, quæ tamen volentibus & amantibus legere, non denegat fidelium > industria. Nobis autem & omnibus Ecclesiæ filiis satis superque sit fides & > devota credulitas, qua vere eam confitemur Virginem & in omni sua > operatione. *Vides, hanc historiam a Fulberto non magni æstimari, & > subtimide Hieronymo adscribi*. > > *[11]* *Eminentissimus Baronius in Apparatu ad Annales ecclesiasticos > num. 44 de eodem auctore clarius rotundiusque profert judicium:*[& > eminentissimum Baronium] Nec innitimur scriptioni illi, quæ hactenus > Hieronymi nomine ad Cromatium & Heliodorum scripta vulgata est: nam licet > in ea *[Col. 0235C] *complura, veritate constantia, conscripta > reperiantur, quæ a dictis auctoribus sibi vendicent auctoritatem & fidem; > tamen non tantum eam Hieronymi non esse dixerimus, sed auctoris plane ut > ignoti, sic prorsus imperiti, qui in ea condenda & conscribenda non novit > aperta vitare mendacia, dum ait, illis temporibus, quibus ea acciderunt, > fuisse Isachar summum pontificem. *Deinde ex Flavio Josepho enumerata > pontificum serie, ita concludit:* Usque ad cladem Hierosolymorum, per > Titum illatam, nullus ejus nominis reperitur institutus pontifex. *Scio, > quosdam apud Jacobum Polium in Historia SS. Joachim & Annæ part. 2, quæst. > 12 hic effugium quærere dicendo, auctorem illum non addidisse epitheton* > summus, *adeoque per pontificem intelligi posse sacerdotem. Sed cum in > Euangeliis sola vox* pontifex *passim summum Judæorum pontificem > designet, erudito eminentissimi Cardinalis judicio acquiescimus. Accedit, > quod ille, qui Joachimum repulit, in Proteuangelio Jacobi* Reuben *vocetur. > Imo Georgius Metropolita Nicomediensis* *[Col. 0235D] **apud Combefisium > tomo 6 Bibliothecæ concionatoriæ pag. 83 dicit, Joachimum per invidos, > generis affinitate conjunctos, ab oblatione munerum fuisse prohibitum, > nulla pontificis mentione facta*. > > *[12]* [ita ut vera a falsis non facile secerni possint.] *Ex hactenus > dictis liquet, ipsos hujus historiæ fontes antiquitus ita fuisse corruptos, > ut hoc tempore vera a falsis, certa a dubiis non possimus secernere. Unde > Fulbertus Carnotensis in editione proxime citata fol. 141 verso ita > loquitur:* Nam & hoc, quod levi & subtili ratione aut forsitan > conscriptione de Matris Domini nativitate & infantia ejusdem Domini > perceperunt (*nempe hæretici aut infideles, de quibus hic agit*) ita > versuta & argumentosa fallacia deturparunt, ut nec vera deinceps a > quibusdam ecclesiasticis doctoribus recitentur, quamvis minime repudiantur. *Eruditus > præsul vult indicare, ni fallor, multa dubiæ esse fidei, quæ quidam Patres > de ortu Virginis ex his infectis monumentis retulerunt, quamvis ea omnia > rejicienda non sint, cum manifestæ falsitatis convinci non possint. Quæ cum > ita sint, ut etiam Majores* *[Col. 0235E] **nostri ad diem* XX *Martii in > Actis S. Joachimi* § I *notarunt, non est opus hic longos sanctorum > Patrum sermones de hac re transcribere, qui passim in operibus eorum > occurrunt, vel apud Combefisium in Bibliotheca concionatoria facile > inveniri possunt. Atque hæc sunt, quæ ex qualibuscumque antiquitatis > monumentis colligere potui. Nunc diversas recentiorum traditiones, paulatim > auctas ac mutatas, curioso lectori proponemus*. > > > > [Annotata] > Side Note* > <http://proxy.library.upenn.edu:10484/all/fulltext?action=xref&id=PG060652&file=../session/1482498076_11325#Hit1> > *Græce* παιδοποῖαν *id est* prolis procreationem > > ------------------------------ > *From:* medieval-religion - Scholarly discussions of medieval religious > culture <[log in to unmask]> on behalf of Cecilia > Gaposchkin <[log in to unmask]> > *Sent:* Friday, December 23, 2016 5:47:21 AM > *To:* [log in to unmask] > *Subject:* [M-R] Sainte Anne > > medieval-religion: Scholarly discussions of medieval religion and culture > Dear learned ones: > > Does anyone know anything about the reception of the Cult of Sainte Anne > into the Calendar in the West? As far as I can tell, she joins the list of > saints celebrated in the Paris on July 26 in the second half of the > thirteenth century. I would like more information to contextualize this > development. Is there a literature on Sainte Anne that someone can point me > to? Both liturgical and more broadly? > > I will be shortly asking the same sort of question about Saint Basil (June > 14). > > cecilia > ********************************************************************** To > join the list, send the message: subscribe medieval-religion YOUR NAME to: > [log in to unmask] To send a message to the list, address it to: > [log in to unmask] To leave the list, send the message: > unsubscribe medieval-religion to: [log in to unmask] In order to > report problems or to contact the list's owners, write to: > [log in to unmask] For further information, visit > our web site: http://www.jiscmail.ac.uk/medieval-religion > ********************************************************************** To > join the list, send the message: subscribe medieval-religion YOUR NAME to: > [log in to unmask] To send a message to the list, address it to: > [log in to unmask] To leave the list, send the message: > unsubscribe medieval-religion to: [log in to unmask] In order to > report problems or to contact the list's owners, write to: > [log in to unmask] For further information, visit > our web site: http://www.jiscmail.ac.uk/medieval-religion > ********************************************************************** To join the list, send the message: subscribe medieval-religion YOUR NAME to: [log in to unmask] To send a message to the list, address it to: [log in to unmask] To leave the list, send the message: unsubscribe medieval-religion to: [log in to unmask] In order to report problems or to contact the list's owners, write to: [log in to unmask] For further information, visit our web site: http://www.jiscmail.ac.uk/medieval-religion